1 एप्रिल 2025 पासून UPI मध्ये मोठे बदल, जाणून घ्या काय आहेत

भारताच्या डिजिटल पेमेंट क्षेत्रात 1 एप्रिल 2025 पासून मोठे बदल होणार आहेत. युनिफाइड पेमेंट्स इंटरफेस (UPI) मध्ये काही नवे नियम लागू केले जाणार आहेत, जे Google Pay, PhonePe आणि इतर UPI प्लॅटफॉर्म्सवर परिणाम करतील. तसेच, क्रेडिट कार्ड धारकांनाही या बदलांचा फटका बसू शकतो. नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) ने हे बदल व्यवहार अधिक सुरक्षित आणि पारदर्शक करण्यासाठी लागू करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

UPI मधील महत्त्वाचे बदल:

1. Transaction ID Format मध्ये सुधारणा:
   1 एप्रिलपासून UPI व्यवहारांमध्ये केवळ अक्षरे (A-Z) आणि संख्या (0-9) वापरण्यास अनुमती असेल. विशेष चिन्हे (@, #, $, %) वापरल्यास व्यवहार रद्द केला जाईल. त्यामुळे वापरकर्त्यांनी UPI अ‍ॅप अपडेट करूनच व्यवहार करावेत.
2. UPI 123Pay ची मर्यादा वाढणार:
   ज्यांच्याकडे स्मार्टफोन नाही अशा फीचर फोन वापरकर्त्यांसाठी ही मोठी सुविधा आहे. UPI 123Pay व्यवहारांची मर्यादा ₹5,000 वरून ₹10,000 केली जाणार आहे. यामुळे इंटरनेटशिवायही मोठ्या रकमेचे व्यवहार करता येतील आणि ग्रामीण भागातील लोकांसाठी डिजिटल पेमेंट सोपे होईल.
3. कंव्हिनियन्स फी (Convenience Fee) लागू होणार:
   Google Pay, PhonePe आणि Paytm यांसारख्या अ‍ॅप्सवरून वीज, गॅस आणि पाणी बिल भरण्यावर 0.5% ते 1% + GST इतके अतिरिक्त शुल्क लागू होणार आहे. वापरकर्त्यांनी व्यवहार करण्यापूर्वी शुल्क किती लागेल याची माहिती घ्यावी.
4. Auto Chargeback प्रक्रिया अधिक सोपी:
   NPCI ने चार्जबॅक (Transaction Reversal) प्रक्रियेला वेगवान करण्यासाठी नवा नियम लागू केला आहे. आता मंजुरी किंवा नकार प्रक्रिया स्वयंचलित होईल, त्यामुळे ग्राहकांच्या तक्रारी वेगाने सोडवल्या जातील आणि व्यवहार अधिक पारदर्शक होतील.
5. मोबाइल क्रमांक सत्यापन बंधनकारक:
   बँकांना आठवड्यातून एकदा UPI वापरकर्त्यांच्या मोबाइल क्रमांकांचे सत्यापन करणे बंधनकारक असेल. त्यामुळे जुने किंवा बंद झालेले क्रमांक त्वरित हटवले जातील आणि चुकीच्या खात्यात पैसे जाण्याचा धोका कमी होईल.
6. क्रेडिट कार्ड व्यवहारांवर नवीन शुल्क:
   ₹2,000 पेक्षा जास्त UPI व्यवहारांवर व्यापाऱ्यांना 1.1% शुल्क द्यावे लागेल. हे शुल्क ग्राहकांकडून घेतले जाणार नाही, पण व्यापारी शुल्क वाढवल्यास ग्राहकांवर अप्रत्यक्ष परिणाम होऊ शकतो.
7. UPI Lite व्यवहार मर्यादा वाढणार:
   रिझर्व्ह बँकेने UPI Lite व्यवहारांची मर्यादा ₹500 वरून ₹1,000 करण्याचा प्रस्ताव दिला आहे. कमी रकमेचे व्यवहार आता ऑफलाइन मोडमध्येही करता येणार आहेत.
8. आंतरराष्ट्रीय UPI व्यवहार सुरू होणार:
   परदेश प्रवास करणाऱ्या भारतीयांसाठी ही सुविधा महत्त्वाची आहे. ठराविक देशांमध्ये UPI वापरणे शक्य होईल, त्यामुळे विदेशी चलनाची आवश्यकता कमी होईल आणि व्यवहार सोपे होतील.

या नव्या नियमांमुळे Google Pay आणि PhonePe ला त्यांच्या प्लॅटफॉर्मवर मोठे बदल करावे लागतील. Transaction ID Format बदलल्यामुळे UPI अ‍ॅप अपडेट करावे लागेल. तसेच, Convenience Fee लागू केल्याने ग्राहकांचा वापर कमी होऊ शकतो. ₹2,000 पेक्षा अधिकच्या UPI व्यवहारांवर शुल्क लागू झाल्याने क्रेडिट कार्ड धारकांवर परिणाम होऊ शकतो. हे शुल्क व्यापाऱ्यांकडून घेतले जाणार असले तरी त्याचा अप्रत्यक्ष फटका ग्राहकांना बसण्याची शक्यता आहे.

UPI बदलांचे फायदे:

• व्यवहारांची सुरक्षा वाढेल.
• फसवणुकीच्या घटनांमध्ये घट होईल.
• ग्रामीण भागात डिजिटल व्यवहारांना चालना मिळेल.
• व्यवहार प्रक्रिया अधिक वेगवान आणि पारदर्शक होईल.

महत्त्वाच्या सूचना:

• UPI अ‍ॅप वेळेवर अपडेट करा.
• व्यवहार करण्यापूर्वी नवीन शुल्क तपासा.
• बँक खात्याशी जोडलेला मोबाइल क्रमांक अपडेट ठेवा.
• कोणत्याही संशयास्पद व्यवहाराची त्वरित तक्रार करा.

ही सर्व सुधारणा UPI व्यवहार अधिक सुरक्षित आणि सोपे करण्यासाठी करण्यात येत आहेत. त्यामुळे वापरकर्त्यांनी या बदलांची माहिती ठेवणे गरजेचे आहे.