कर्मचारी भविष्य निर्वाह निधी संघटनेने (Employees’ Provident Fund Organisation)(EPFO) आपल्या कोट्यवधी सदस्यांसाठी एक अत्यंत महत्त्वपूर्ण आणि दिलासादायक निर्णय घेतला आहे.
सदस्यांना शिक्षण, लग्न, घर किंवा आजारपणासारख्या तातडीच्या गरजांसाठी भविष्य निर्वाह निधीतून (PF) आगाऊ रक्कम काढण्याची प्रक्रिया सुलभ करणाऱ्या ‘ऑटो सेटलमेंट’ (Auto Settlement) सुविधेची मर्यादा आता मोठ्या प्रमाणात वाढवण्यात आली आहे. ही मर्यादा १ लाख रुपयांवरून थेट ५ लाख रुपये करण्यात आली आहे, ज्यामुळे साडेसात कोटींहून अधिक सदस्यांना फायदा होणार आहे.
ऑटो सेटलमेंटची मर्यादा १ लाखावरून ५ लाख रुपये
केंद्रीय विश्वस्त मंडळाच्या कार्यकारी समितीच्या नुकत्याच झालेल्या ११३ व्या बैठकीत हा महत्त्वाचा निर्णय घेण्यात आला. या बैठकीच्या अध्यक्षस्थानी श्रम आणि रोजगार मंत्रालयाच्या सचिव सुमिता डावरा (Secretary, Ministry of Labour and Employment, Sumita Dawra) होत्या.
या निर्णयानुसार, ईपीएफओ (EPFO) सदस्य आता ऑटो सेटलमेंट ऑफ ॲडव्हान्स क्लेम (Auto Settlement of Advance Claim – ASAC) या प्रणालीद्वारे ५ लाख रुपयांपर्यंतची रक्कम काही विशिष्ट कारणांसाठी काढू शकणार आहेत.
या ऑटो सेटलमेंट सुविधेची सुरुवात सर्वात आधी २०२० मध्ये कोरोना (Corona) महामारीच्या काळात करण्यात आली होती, त्यावेळी त्याची मर्यादा केवळ ५० हजार रुपये होती. त्यानंतर मे २०२४ मध्ये ही मर्यादा वाढवून १ लाख रुपये करण्यात आली होती. आता पुन्हा एकदा यामध्ये मोठी वाढ करत ती थेट ५ लाख रुपयांपर्यंत नेण्यात आली आहे. यामुळे सदस्यांना त्यांच्या तातडीच्या मोठ्या आर्थिक गरजा भागवण्यासाठी मदत होणार आहे.
ऑटो सेटलमेंट प्रक्रिया: कारणे आणि कार्यक्षमता
ईपीएफओने (EPFO) सुरुवातीला केवळ आजारपण किंवा रुग्णालयात दाखल झाल्यास तातडीची मदत म्हणून आगाऊ पीएफ रक्कम काढण्यासाठी ऑटो सेटलमेंटची सुविधा दिली होती. मात्र, नंतर त्याचा विस्तार करण्यात आला. आता सदस्य शिक्षण (Education), लग्न (Marriage) आणि घर खरेदी/बांधणी (Housing) या कारणांसाठी देखील या जलद प्रणालीद्वारे आगाऊ रक्कम काढू शकतात.
या ऑटो-मोड प्रणालीचे वैशिष्ट्य म्हणजे याद्वारे केलेले दावे केवळ ३ दिवसांच्या आत निकाली काढले जातात, ज्यामुळे सदस्यांना वेळेवर पैसा मिळतो.
सध्या ईपीएफओकडे (EPFO) येणाऱ्या आगाऊ रकमेच्या दाव्यांपैकी सुमारे ९५ टक्के दावे हे ऑटो सेटलमेंटद्वारेच निकाली काढले जात आहेत, यावरून या प्रणालीची लोकप्रियता आणि कार्यक्षमता दिसून येते. ईपीएफओने चालू आर्थिक वर्षात (६ मार्च २०२५ पर्यंत) २.१६ कोटींहून अधिक ऑटो क्लेम सेटल केले आहेत, तर मागील आर्थिक वर्ष २०२३-२४ मध्ये ८९.५२ लाख ऑटो क्लेम सेटल करण्यात आले होते (टीप: संख्येऐवजी रक्कम असल्यास आकडा खूप कमी वाटतो, स्रोतातील उल्लेखानुसार).
यासोबतच, दावे नामंजूर होण्याचे प्रमाणही गेल्या वर्षीच्या ५० टक्क्यांवरून ३० टक्क्यांपर्यंत कमी झाले आहे आणि पडताळणीची प्रक्रिया २७ टक्क्यांवरून १८ टक्क्यांपर्यंत कमी करण्यात आली असून, ती पुढे ६ टक्क्यांपर्यंत आणण्याचा निर्णयही बैठकीत घेण्यात आला आहे.
