आजकाल मायग्रेन (Migraine) हा त्रास झपाट्याने वाढताना दिसतोय. सतत डोके दुखणे, प्रकाश आणि आवाजाची संवेदनशीलता, मळमळ आणि अशक्तपणा ही मग्रेनची सामान्य लक्षणे आहेत. पूर्वी हा विकार फक्त काही लोकांमध्ये दिसून येत होता, पण आता तणावपूर्ण जीवनशैली, अनियमित झोप, जास्त स्क्रीन टाईम आणि आहारातील बदल यामुळे हा त्रास अनेकांना जाणवू लागला आहे.
- मायग्रेन प्रकार
- ऑरा असलेला मायग्रेन (Migraine with Aura)
डोकेदुखी सुरू होण्याआधी काही संकटसूचक लक्षणे (Aura) दिसतात.
डोळ्यासमोर चमचमत्या प्रकाशरेषा, धूसर दृष्टी, चक्कर, संवेदना कमी होणे अशी लक्षणे असू शकतात.
- ऑरा नसलेला मायग्रेन (Migraine without Aura)
या प्रकारात कोणतीही पूर्वसूचना नसते, परंतु अचानक तीव्र डोकेदुखी होते.
यामध्ये मळमळ, उलट्या, प्रकाश व आवाजाला संवेदनशीलता असते.
- क्रॉनिक मायग्रेन (Chronic Migraine)
जर एका महिन्यात १५ किंवा त्यापेक्षा जास्त दिवस मायग्रेनचा त्रास होत असेल, तर त्याला क्रॉनिक मायग्रेन म्हणतात.
हा प्रकार दीर्घकालीन असतो आणि उपचार आवश्यक असतात.
- सायलेन्स मायग्रेन (Silent Migraine)
यामध्ये डोकेदुखी होत नाही, परंतु ऑरा, दृष्टीसंबंधी समस्या, चक्कर आणि थकवा जाणवतो.
मायग्रेन कारणे (Causes of Migraine)
विशेषतः महिलांमध्ये मासिक पाळीच्या काळात एस्ट्रोजेन हार्मोनमध्ये चढ-उतार होतात, ज्यामुळे मायग्रेन चा त्रास वाढतो.
मानसिक तणावामुळे रक्तवाहिन्या आकुंचित होतात आणि मग्रैन सुरू होतो.
कमी झोप किंवा जास्त झोपेमुळे मग्रैन होऊ शकतो.
चहा, कॉफी, मद्यपान, जास्त मीठ किंवा मसालेदार पदार्थ यामुळे त्रास वाढतो.
काही लोकांना उजळ दिवे, मोठा आवाज, स्क्रीन टाईम वाढणे यामुळे डोकेदुखी होते.
गरम-थंड हवामान, दमट हवामान, उंचीवर प्रवास केल्यानेही मायग्रेन उद्भवतो.
मायग्रेन ची लक्षणे (Symptoms of Migraine)
डोक्याच्या एका किंवा दोन्ही बाजूंना ठणका किंवा ठसठस जाणवते.
काही लोकांना डोकेदुखीसोबत उलट्या होतात.
उजेडात किंवा आवाजात त्रास होतो.
मग्रैनच्या झटक्यानंतर अनेक तास किंवा दिवस थकवा जाणवतो.
समोर धूसर दिसणे, ठिपके किंवा चमचमत्या प्रकाश दिसणे.
मायग्रेन वरील उपचार (Treatment for Migraine)
कपाळावर थंड कपडा किंवा बर्फ ठेवल्यास आराम मिळतो.
खूप चहा-कॉफी घेतल्यास मायग्रेन वाढतो.
ध्यान, योगा, म्युझिक थेरपी करून मन शांत ठेवा.
उजेड कमी असलेल्या ठिकाणी विश्रांती घ्या.
झोप अपुरी राहिली तरी मायग्रेन वाढू शकतो.
औषधोपचार
पेनकिलर (Painkillers) – आयबुप्रोफेन, पॅरासिटामॉल यांसारखी औषधे तात्पुरता आराम देतात.
ट्रिप्टन्स (Triptans) – मग्रैनसाठी विशेष औषधे (Sumatriptan, Rizatriptan) डॉक्टरांच्या सल्ल्याने घ्यावी.
निरोधक औषधे (Preventive Medicine) – जर वारंवार मग्रैन होत असेल, तर बीटा-ब्लॉकर्स, अँटी-डिप्रेसंट्स यांचा उपयोग केला जातो.
मायग्रेन टाळण्यासाठी काय करावे? (Prevention Tips)
उपवास किंवा अन्न न खाल्ल्याने मायग्रेन होऊ शकतो.
कमी किंवा जास्त झोप टाळा.
ध्यान, योगा, व्यायाम करा.
आवाज आणि तेज प्रकाश टाळा.
खूप ऊन, दमटपणा यापासून बचाव करा.
