भारत सरकारने वरिष्ठ नागरिकांच्या आर्थिक सुरक्षिततेसाठी आणि त्यांचा जीवनस्तर उंचावण्यासाठी अनेक महत्त्वाच्या योजना (Senior Citizen Schemes) सुरू केल्या आहेत. या योजनांचा मुख्य उद्देश म्हणजे निवृत्तीनंतरच्या जीवनात आर्थिक स्थैर्य मिळवून देणे आणि आरामदायी जीवनाची हमी देणे. या योजना केवळ पेन्शन आणि आर्थिक मदत देत नाहीत, तर इतर अनेक फायदेही देतात, ज्यामुळे वृद्धापकाळ अधिक सुरक्षित आणि आनंदी होतो.
सिनियर सिटिझन सेव्हिंग्ज स्कीम (SCSS)
सिनियर सिटिझन सेव्हिंग्ज स्कीम (SCSS) ही निवृत्तीनंतर सुरक्षित आणि लाभदायक बचतीसाठी सरकारने सुरू केलेली लोकप्रिय योजना आहे. यामध्ये आकर्षक व्याजदरासह कर सवलतीचे फायदे मिळतात.. 60 वर्षांवरील नागरिक या योजनेसाठी पात्र आहेत. SCSS मध्ये किमान ₹1,000 आणि जास्तीत जास्त ₹30 लाखांपर्यंत गुंतवणूक करता येते. सध्या या योजनेवरील व्याजदर 8.2% आहे आणि 5 वर्षांच्या कालावधीनंतर ती 3 वर्षांसाठी वाढवता येऊ शकते. SCSS मध्ये गुंतवणूक केल्यास कलम 80C अंतर्गत ₹1.5 लाखांपर्यंत कर सवलत मिळते. या योजनेत दर तीन महिन्यांनी व्याज बँक खात्यात जमा होते, त्यामुळे निवृत्त नागरिकांसाठी नियमित उत्पन्नाचा उत्तम पर्याय आहे. सरकारी बँक किंवा जवळच्या पोस्ट ऑफिसमध्ये अर्ज करून या योजनेत सहज सहभागी होता येते.
पर्सनल लोन घ्यायचंय? या ६ चुका टाळा अन्यथा आर्थिक संकटात अडकाल
प्रधानमंत्री वय वंदना योजना (PMVVY)
प्रधानमंत्री वय वंदना योजना (PMVVY) ही वरिष्ठ नागरिकांसाठी हमी उत्पन्न मिळवून देणारी पेन्शन योजना आहे. भारतीय जीवन विमा महामंडळ (LIC) द्वारे चालवल्या जाणाऱ्या या योजनेत 8% हमी असलेला परतावा मिळतो. 60 वर्षांवरील नागरिक या योजनेसाठी पात्र आहेत. यात पेन्शनची रक्कम किमान ₹1,000 पासून ₹10,000 प्रति महिना पर्यंत असते. ही योजना 10 वर्षांसाठी असून पेन्शन देयक मासिक, त्रैमासिक, अर्धवार्षिक किंवा वार्षिक स्वरूपात मिळू शकते. योजनेच्या 3 वर्षांनंतर 75% पर्यंत कर्ज घेण्याची सुविधाही उपलब्ध आहे. सरकारच्या हमीमुळे आणि नियमित उत्पन्न मिळत असल्यामुळे ही योजना वरिष्ठ नागरिकांसाठी उत्तम पर्याय आहे. जवळच्या LIC कार्यालयात जाऊन आवश्यक कागदपत्रांसह अर्ज करून या योजनेचा लाभ घेता येतो.
FD ला पर्याय असलेल्या 5 सरकारी योजना, करमुक्त कमाई आणि 8% पेक्षा जास्त व्याज
इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ सहाय्यक पेन्शन योजना (IGNOAPS)
गरीब किंवा बीपीएल (BPL) कुटुंबातील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी इंदिरा गांधी राष्ट्रीय वृद्धापकाळ पेन्शन योजना (IGNOAPS) ही सरकारची महत्त्वाची योजना आहे. यामध्ये 60 ते 79 वर्षे वयोगटातील नागरिकांना दरमहा ₹600 आणि 80 वर्षांवरील नागरिकांना दरमहा ₹1,000 पेन्शन दिली जाते. ही रक्कम थेट बँक किंवा पोस्ट ऑफिस खात्यात जमा केली जाते. ही योजना वृद्धापकाळात आर्थिक मदत देण्यासाठी तयार करण्यात आली आहे, ज्यामुळे गरीब ज्येष्ठ नागरिकांना स्थिर उत्पन्न मिळते. अर्ज करण्यासाठी जवळच्या ग्रामपंचायत किंवा नगरपरिषद कार्यालयात जाऊन आवश्यक कागदपत्रांसह अर्ज भरावा लागतो.
वरिष्ठ नागरिकांसाठी इतर फायदेशीर योजना
सरकार वरिष्ठ नागरिकांसाठी आणखी काही महत्त्वाच्या योजना राबवत आहे. राष्ट्रीय वयोश्री योजना अंतर्गत मोफत व्हीलचेअर, वॉकिंग स्टिक आणि श्रवणयंत्र दिले जाते. वरिष्ठ पेंशन विमा योजना नियमित पेन्शनसह विमा संरक्षण देते. तसेच, आरोग्य विमा योजना अंतर्गत कमी प्रीमियममध्ये आरोग्य सुरक्षा कवच मिळू शकते.
वरील सर्व योजना भारत सरकारच्या मार्गदर्शक तत्त्वांनुसार वेळोवेळी बदलू शकतात. त्यामुळे कोणतीही गुंतवणूक किंवा अर्ज करण्यापूर्वी अधिकृत सरकारी वेबसाइट किंवा संबंधित कार्यालयांमध्ये तपशीलवर माहिती घ्यावी. ज्येष्ठ नागरिकांनी आपल्या गरजेनुसार योग्य योजना निवडून आर्थिक स्थैर्य मिळवावे.
